این چهار گروه عبارتند از: دست اندرکاران (ر?سای هیئت)، شرکت کنندگان، سخنرانان و مداحان. در سالهای اخیر مواردی در ارکان یاد شده به چشم خورده و یا به گوش شنیده شده که بهتر است نامش را کاستی ها و کج سلیقگی گذاشت تا انحراف و مانند آن که اگر آگاهی لازم داده نشود بیم آن می رود که این کج سلیقگی ها روال کار قرار گیرند که اگر اینگونه شد آنگاه باید نشست و بر انحراف پیش آمده چاره ای اندیشید.
در این نوشته برآنیم تا بر اساس آیات و روایات اساسنامه ای برای مجالس آیینی مان ارائه کنیم و از دست اندرکاران و شرکت کنندگان و سخنرانان و مداحان که هر یک به نوعی مشغول خدمت به این دستگاه هستند دعوت کنیم تا بیش از پیش تصمیم ها و رفتار عملی خود را بر اساس این مرامنامه تنظیم کنند تا به یاری حق از آسیبها و انحرافاتی که در کمین این محافل نور و هدایت نشسته اند و سلامت، ارزش، تداوم و میزان تاثیر گذاری آنها را تهدید می کند در امان بمانند.
قصد توصیه و نصیحت را هم نداریم؛ آنچه هدف ماست تاکید بر حفظ خطی است که اسلام را زنده نگه داشته و ممکن است در اثر غفلت دوستان و هوشیاری دشمنان این خط شکسته شود.
1. این دورِ هم جمع شدنها برای بزرگداشت شعائر الهی[1] است. شعائر جمع شعیره به معنى علامت و نشانه است، بنابراین «شعائر اللَّه» یعنى نشانههاى پروردگار. به سخن دیگر منظور از شعائر الله هر آن چیزی است که انسان را به یاد خدا انداخته و دل را متوجه او گرداند. مراسم حج یکی از این موارد است که قرآن کریم از آن و اجزای آن با نام شعائر الهی یاد می کند.[2]
بر دست‌اندرکار و شرکت کننده و سخنران و مداح مجالس اهل بیت علیهم السلام لازم است تا در برنامه ریزی ها و ترسیم اهداف خود به انتظارات قرآن و اهل بیت علیهم السلام که کار برای آنها و برای قرب به آنهاست توجه کنند که غفلت از این خواسته ها یعنی فراموش کردن مقصد و گم کردن راه و این یعنی سرگردان شدن در بیراهه ها قربةً الی الله
2. هدف دین (قرآن و عترتی که از او جدا نیست) نورانی کردن مردم و جامعه است؛ یعنی خارج کردن آنها از تاریکی نادانی و نادونی (بی علمی و بی عقلی) و هدایت آنها به وادی دانش و خردورزی.[3] اسلام می خواهد که انسان با علم و عقل نورانی شود و با تبعیت عملی از رهبران الهی یا همان اهل بیت علیهم السلام به سعادت دنیا و آخر دست پیدا کند.[4]
3. هدف از تشکیل مجالسی که به نام و یاد اهل بیت علیهم السلام برگزار می شود زنده کردن فرهنگ قرآن و عترت و ترویج آن است که در روایات از آن با تعبیر «احیای امر اهل بیت» یاد شده است.
امام صادق علیه السلام از یکی از شیعیان به نام فضیل پرسیدند: دور هم جمع می شوید و سخنان ما را برای یکدیگر نقل می کنید؟ او پاسخ داد: آری. امام به او فرمود: تِلْکَ الْمَجَالِسُ أُحِبُّهَا فَأَحْیُوا أَمْرَنَا؛ ما آن مجالس را بسیار دوست می داریم؛ پس [با آن مجالس] امر ما (فرهنگ ما) را زنده کنید.[5]
اینکه «چگونه می توان امر اهل بیت علیهم السلام را زنده کرد؟» سوالی است که راوی با عبارت « فَکَیْفَ یُحْیِی أَمْرَکُمْ» از امام رضا علیهم السلام پرسید و حضرت هم در پاسخ او فرمودند: یَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یُعَلِّمُهَا النَّاسَ؛ (کسی که می خواهد فرهنگ ما را احیا کند) علوم ما را فراگیرد و آن را به مردم تعلیم دهد.[6]
بنابراین، اساس این مجالس باید بر احیا و گسترش فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام بنا شود و این نمی شود مگر با آموزش و انتقال معارف اصیل دینی در این محافل.
و باز خود این مقدمه ایست برای یک هدف نهایی به نام تبعیت از اهل بیت علیهم السلام؛ زیرا امام رضا علیه السلام بعد از بیان چگونگی احیا امر اهل بیت علیهم السلام فرمود: فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا ؛ اگر مردم به زیباییهای سخنان ما آگاه شوند قطعا از ما پیروی خواهند کرد.[7]
بنابراین هدف عالی از برپایی این مجالس تبعیت از دین است که در کلام خدا (قرآن) و اهل بیت علیهم السلام (روایات) تجلی یافته است.
4. عزاداری و یا سروری مورد رضایت اهل بیت علیهم السلام است که در راستای آن هدف (احیای فرهنگ اهل بیت علیهم السلام) باشد و به تحقق آن در فرد و جامعه کمک کند وگرنه عزا و یا سروری که بریده از آن هدف باشد دلیلی بر ثواب و یا داشتن ارزش برای آن وجود ندارد.
اشکی، ناله ای، سینه زدنی (حتی کمش) ارزش دارد که آن هدف (تبعیت از دین) را تامین کند و الّا ما چه دلیلی داریم که کسی بر امام حسین علیه السلام بگرید و ذره ای هم به فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام نزدیک نشود؛ و در عین حال برای همین اشکی که ریخته از عذاب رسته و بهشت بر او واجب شود؟
در همان روایتی که فضیل از امام صادق علیه السلام نقل کرد، امام بعد از آنکه از احیا امر سخن گفتند و ارزش والای آن را بیان کردند، به ارزش عزاداری و اشک بر مصایب اهل بیت علیهم السلام اشاره کرد و فرمود: یَا فُضَیْلُ مَنْ ذَکَرَنَا أَوْ ذُکِرْنَا عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَیْنِهِ مِثْلُ جَنَاحِ الذُّبَابِ غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ أَکْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْرِ[8]
فضیل! هر که ما اهل بیت را یاد کند یا نزد او یادی از ما کنند و به قدر بال مگسی اشک از چشمش جاری شود خداوند تمام گناهان او را می بخشد؛ حتی اگر بیشتر از حبابهای روی دریا باشد.
از این ترتیب بیان که اول احیا امر را فرمود و بعد ارزش عزاداری را؛ فهمیده می شود اشکی، ناله ای، سینه زدنی (حتی کمش) ارزش دارد که آن هدف (تبعیت از دین) را تامین کند و الّا ما چه دلیلی داریم که کسی بر امام حسین علیه السلام بگرید و ذره ای هم به فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام نزدیک نشود؛ و در عین حال برای همین اشکی که ریخته از عذاب رسته و بهشت بر او واجب شود؟
بر دست‌اندرکار و شرکت کننده و سخنران و مداح مجالس اهل بیت علیهم السلام لازم است تا در برنامه ریزی ها و ترسیم اهداف خود به انتظارات قرآن و اهل بیت علیهم السلام که کار برای آنها و برای قرب به آنهاست توجه کنند که غفلت از این خواسته ها یعنی فراموش کردن مقصد و گم کردن راه و این یعنی سرگردان شدن در بیراهه ها قربةً الی الله.
پی نوشت:
1. 32/حج
2. 158/بقره، 2/مائده، 32و36/حج
3. 1/ابراهیم ع
4. 59 و69/نساء، 71/احزاب
5. مصادقة الإخوان، شیخ صدوق ره، ص 32
6. معانی الاخبار، ص180
7. همان
8. مصادقة الإخوان، شیخ صدوق ره، ص 32
امید پیشگر
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
