اسماء و صفات پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و القاب شریفه آن بزرگوار بر دو قسم است:
1. صفات و نامهائى که در قرآن کریم از وى ذکر شده
2. القاب و صفاتى که در اخبار و احادیث راجع به آن جناب رسیده
اینک نامهاى گرامى او که در قرآن آمده:
رسول، نبى و امى، الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ * مزمل و مدثر، یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ، و یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ * نذیر و مبین، قُلْ إِنِّی أَنَا النَّذِیرُ الْمُبِینُ * احمد، وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ * محمد، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ مصطفى اللَّهُ یَصْطَفِی مِنَ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا وَ مِنَ النَّاسِ کریم إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ* نور، قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبِینٌ* نعمت، یَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ یُنْکِرُونَها * رحمت، وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ * عبد، نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ * رؤف و رحیم، بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ * شاهد، مبشر، نذیر و داعى، إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ داعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً * منذر، إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ * عبد اللَّه، وَ أَنَّهُ لَمَّا قامَ عَبْدُ اللَّهِ یَدْعُوهُ کادُوا یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَداً * مذکر، إِنَّما أَنْتَ مُذَکِّرٌ * و هم چنین خداوند حضرت رسول را بعنوان «یس» و «طه» خطاب کرده است.
صفات و نامهاى حضرت که در اخبار و روایات ذکر شده :
جبیر بن مطعم گوید: از پیامبر شنیدم می فرمود: مرا نامهاى متعددى میباشد، که از جمله آنها است: محمد، احمد و ماحى که خداوند بوسیله من کفر را محو میفرماید، و «حاشر» که پروردگار مردم را مقابل من جمع خواهد کرد و «عاقب» که پس از من رسول و پیغمبرى نخواهد بود، و گفته شده: که یکى از نامهاى مبارک حضرت «ماحى» است یعنى خداوند گناهان پیروان او را بوسیله آن جناب محو خواهد فرمود.
و در خبر دیگرى آمده که از اسماء شریفه حضرت این نامها نیز بشمار رفته است «مقفى» و «نبى التوبة» و «نبى الملحمة» و «خاتم» و «غیث» و «متوکل».
و نامهاى پیامبر در کتب انبیاى سابق زیاد است که از جمله آنها است: «مؤذمؤذ» بزبان عبرانى در تورات و «فاروق» در زبور.
ابو بکر احمد بیهقى در کتاب دلائل النبوة از ابن عباس نقل کرده که وى گفت:
حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند مردمان را به دو نوع تقسیم فرمود و مرا در میان نیکان قرار داد، همین است معنى قول او که در قرآن فرموده: اصحاب یمین و اصحاب شمال، و من از اصحاب یمین هستم و از آنان نیز بهترم.
پس از این این دو قسم را به سه نوع قرار داد، و مرا از میان این سه دسته برگزیده خداوند در قرآن فرموده: مردم سه دسته هستند: اصحاب میمنه، اصحاب مشأمه، و سابقون، من از سابقون میباشم و از آنها هم بهتر هستم، بعد از این پروردگار فرمود ما شما را دسته دسته و گروه گروه آفریدیم من از پرهیزکارترین فرزندان آدم هستم و گرامىترین آنان در نزد خداوند میباشم، و این گفتار من جهت فخر و مباهات نیست خداوند متعال قبائل را بوسیله بیوت از هم جدا نموده و مرا در بهترین بیتها قرار داد، و این است معنى قول پروردگار که فرمود: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً اکنون، من و اهل بیتم از لوث معصیت و گناه پاک هستیم.
حاکم ابو عبد اللَّه از سفیان بن عیینه روایت کرده که او گفت: بهترین شعرى که عرب گفته بیتى است که حضرت ابو طالب در باره پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله گفته:
و شقّ له من اسمه کى یجلّه فذو العرش محمود و هذا محمد
و لیکن عدهاى گفتهاند، که این بیت از حسان بن ثابت است و اول آن قصیده نیز این است:
ا لم تر انّ اللَّه أرسل عبده ببرهانه و اللَّه أعلى و أمجد
و از جمله صفات حضرت رسول که در احادیث آمده این چند اسم است:
«راکب الجل» و «آکل الذراع» و «محرم المیتة» و «قابل الهدیة» و «خاتم النبوة» و «حامل الهراعة» و «رسول الرحمة» و گفته مىشود: کنیه آن جناب در تورات ابو الأرامل و اسم مبارکش صاحب الهراوة میباشد.
روایت شده که حضرت فرمود: من «قثم» میباشم، یعنى جامع و کامل، و نیز فرمود: منم اول و آخر، یعنى در نبوت در رتبه اول هستم، و در بعثت در مرتبه آخر قرار گرفتهام.
این قسمتی از نامها و القاب رسول گرامی اسلان بود که به دلیل طولانی بودن از ذکر همه آنها صرفنظر شد. البته چنانچه تمایل به دانستن تمام نامها والقاب پیامبر(ص) دارید می توانید به جلد 16 بحار الانوار مراجعه و آنها را مشاهده نمایید.
