وضو گرفتن برای جنگ با خدا!!

---

امام صادق علیه السلام می فرمایند: «خداوند فرشته‌ای دارد که اسراف در وضو را به منزله دشمنی باخدا ثبت می‌کند.»

 

 

اسراف در دنیای امروز و مذمت آن از سوی اسلام

اسراف در دنیای امروز شکل‌های گوناگونی پیدا کرده است. اسراف در تلویزیون نگاه کردن، پیامک زدن و استفاده از اینترنت. اسراف صرفاً اسراف در غذا خوردن نیست و امروز بشر با موارد دیگر مصرف شده و به گناه می‌افتد و علاوه بر آن عمر با ارزش خود را از دست می‌دهد. اساتید لغت اسراف را اینگونه تعریف می کنند:

«فساد خارج شدن یک شیء است از حالت اعتدال، چه کم، چه زیاد و ضد صلاح است.» (معجم مفردات الفاظ القرآن الکریم، راغب اصفهانی: ص293)

همانگونه که گفته شد اسراف صورتهای مختلفی دارد و اسراف صرفاً در سوء استفاده از مال نیست.

اسراف در مال

اسراف کردن در اسلام بسیار مورد مذمت قرار گرفته است؛ اسراف استقلال جامعه اقتصادی را به خطر می‌اندازد و جامعه را به غیر وابسته می‌کند. اسلام با تأکید فراوان به مسلمان سفارش می‌کند که «با قناعت زندگی کردن بهتر از کوشیدن در اسراف است.» (غررالحکم و دررالکلم آمدی، ج 1: ص377)

اسلام از ابتدا اصل را بر میانه‌روی و حد وسط قرار داده است. امام کاظم علیه السلام در حدیثی می‌فرمایند: «هر کس در زندگی میانه‌روی و قناعت پیشه کند. نعمت‌های خداوند برای او باقی می‌ماند؛ آن که تبذیر و اسراف کند، پروردگار را از دست می‌دهد.» (تحف العقول، ابن شعبه حرانی: ص301)

اسراف و سستی و فساد

انسان‌هایی که دچار اسرافکاری می‌شوند، مورد غضب خداوند قرار می‌گیرند و بسیاری از فرصت‌های خود را از دست می‌دهند و به دلیل زیاده‌خواهی هر روز ثروت بیشتری می‌خواهند و مجبور می‌شوند که دست به کارها و اعمال بزهکارنه و مجرمانه بزنند.

امام صادق علیه السلام  می‌فرمایند: «اسراف از اعمالی است که خداوند بر آن غضب می‌کنند.» (وسایل الشیعه، حر عاملی: ج15، ص257)

اسراف و اسباب فقر

انسان‌های میانه‌رو در زندگی خود کمتر دچار فقر می‌شوند و اسلام مردم را به استفاده صحیح و درست از نعمت‌های خداوند سفارش کرده است. فقر در اسلام چنان مورد مذمت است که همسایه دیوار به دیوار کفر تلقی شده است و یا به تعبیر دیگر انسان گرسنه دین و ایمان ندارد.

حضرت علی علیه السلام  می‌فرمایند: «فقر مرگ بزرگ است.» (نهج‌البلاغه، صبحی الصالح، حکمت 163: ص5)

و یا در حدیثی دیگر می فرمایند: «فقر انسان را به کفر می‌کشاند.» (بحارالانوار، ج69: ص30)

انواع اسراف

اسراف انواع مختلفی دارد که از جمله آن می‌توان به اسراف در اموال مردم، اسراف در اموال عمومی و مخارج خانوادگی اشاره کرد.

 

اسراف در اموال عمومی

اموال عمومی از آن تمام مردم است و باید به درستی از آن استفاده کرد و با آن اختیار و آزادی که در استفاده از اموال خود وجود دارد، نمی‌توان از اموال دیگران بهره برد. انسان باید از سرمایه‌های ملی کشور خود به خوبی بهره ببرد و از آن حفاظت کند، چرا که این اموال از بیت‌المال تأمین شده و از آن همه مردم است؛ برای مثال از آب و برق و دیگر منابع طبیعی باید بسیار با احتیاط و درست استفاده شود.

امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «کمترین درجه اسراف دور ریختن آب اضافی است.» (بحارالانوار، ج72: ص303)

برای مثال اتوبوس، سلطل‌های زباله و نیمکت‌هایی که در پارک‌ها وجود دارد همگی از اموال عمومی هستند و تخریب آن مسئولیت دارد حتی هدر دادن ذره‌ای آب یا روشن بودن چراغ اضافه در اسلام مورد نکوهش است.

امام صادق علیه السلام می فرمایند: «خداوند فرشته‌ای دارد که اسراف در وضو را به منزله دشمنی با خدا ثبت می‌کند.» (وسایل الشیعه ج1ص340)

درخت منبع تولید انرژی و برای ادامه حیات انسان و جانوران لازم است، علاوه بر آن صنایع چوب و تولید اکسیژن به وسیله جنگل تولید می‌شود.

امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «پرهیز از قطع درختان سرسبز بر عمر انسان اضافه می‌کند.» (بحارالانوار ج76ص319)

و یا امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «قطع بی رویه درختان میوه دار عذاب سخت الهی را در بر دارد.» (وسایل شیعه ج13ص198)

منابع انرژی

اسراف در منابع انرژی نیز بسیار مذموم است، چرا که این منابع دیگر قابل بازگشت نیست. البته کشور ما در منابع انرژی به خصوص نفت و گاز بسیار غنی است، اما این به آن معنا نیست که کشور ما نفت و گاز خود را به راحتی هدر دهد.

امام سجاد علیه السلام  می‌فرمایند: «خداوندا، بر محمد و آل محمد درود بفرست و راههای صحیح مصرف و اندازه گیری در معیشت را به من تعلیم فرما و به لطف خود مرا از ارتکاب به تبذیر بر کنار دار.» (صحیفه سجادیه، دعای 30)

اسراف در ادارات

در ادارات دولتی و خصوصی اسراف در نوشت افراز و برگه و... بسیار اتفاق می‌افتد که این نیز با دستورات اسلام مغایراست، به همین دلیل تمام اداره‌ها و کارخانه‌ها و به طور کلی تمام سازمانها باید هزینه‌های اداری خود را کاهش دهند و بر کارایی خود بیفزایند.

حضرت علی علیه السلام  در نامه‌ای می‌نویسند: «...قلم....خود را نازک کنید و سطرها را نزدیک به هم گیرید و زیادی کلمات را حذف کنید و مقاصد و منظورها را در نظر داشته باشید و بر حذر دارم شما را از پرحرفی و زیاده‌نویسی زیرا اموال مسلمانان یعنی بیت‌المال، نمی‌تواند اینگونه خسارات را تحمل کند.» (خصال شیخ صدوق: ص219)

اسراف در زندگی شخصی

همه انسان‌ها در زندگی خود نیازهای مالی دارند، اما باید آن را به گونه‌ای صحیح مدیریت کنند تا بتوانند زندگی خود را به خوبی اداره کنند. نیازهای بشری مانند خوراک، پوشاک و مسکن است که هر کدام جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پیامبر فرموده است: «کم‌خوری سرآمد هر درمان و اسراف در خوردن ریشه هر دردی است.» (انوار نعمانیه، سید نعمت الله موسوی، ج4: ص163)

و یا امام باقر علیه السلام  می‌فرمایند: «هیچ چیز بیش از شکم پر مورد خشم خدای بزرگ نیست.» (اصول من الکافی، محمد یعقوب کینی، جلد 7: ص269)

اسراف در خوردن علاوه بر ضررهای مادی، ضررهای جسمی زیادی به بدن وارد می‌کند. پیامبر اسلام می‌فرمایند: «چهار چیز مال را ضایع می‌کند: خوردن از روی سیری، روشن کردن چراغ در مهتاب، زراعت در زمین سخت و غیر قابل کشت و نیکی به کسی که اهلیت ندارد.»

آنچه متأسفانه  امروز بسیار به چشم می‌خورد اسرافکاری در مراسم عروسی و جشن‌هاست که هم هزینه زیادی به هدر می رود و هم اسراف است.

یکی از خادمان امام رضا علیه السلام  می‌گوید: «روزی غلامان میوه خوردند و نیم‌خورده آن را دور ریختند؛ امام رضا به کار آنان اعتراض کرد و فرمود: سبحان الله اگر شما از آن بی‌نیازید، دیگران به آن احتیاج دارند، اینها را به نیازمندان بدهید.» (وسایل‌الشیعه، ج16: ص497)

از این آیات و احادیث و روایات برمی‌آید اسلام و مذهب شیعه مخالف با هر گونه اسرافکاری و تحمل‌گرایی است و انسان را مسافری می‌داند که در این دنیا مهمان است.

لباس:

لباس نیز از نیازهای اساسی انسان است و انسان باید به گونه‌ای لباس بپوشد که باعث فخرفروشی و جلب توجه نشود. امام علی علیه السلام  می‌فرمایند: «3 علامت برای انسان اسراف‌گر وجود دارد: 1-می خورد از آنچه برای او نیست. 2-می‌خرد آنچه برای او نیست. 3-می‌پوشد آنچه برای او نیست.

و یا امام صادق علیه السلام  در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «اسراف این است که لباسی که برای حفظ آبرو در بیرون از خانه می‌پوشی در خانه و وقت کار بپوشی.» (وسایل‌الشیعه، عاملی: ج3)

از این احادیث می‌توان استفاده کرد که اسراف در هر کاری میسر است و انسان هر لحظه ممکن است در معرض اسراف‌کاری قرار گیرد و با لباس‌های گران قیمت به دیگران فخرفروشی کند.

از امام باقر علیه السلام نقل شده است که پیامبر اسلام به مردی از قبیله بنی تمیم سفارش کرده و فرمودند: «از بریز و بپاش لباس‌ها بپرهیز، زیرا این کار از خودپسندی و تفاخر است و خداوند فرد خودپسند را دوست نمی‌دارد.» (وسایل شیخ حر عاملی، ج5: ص44)

مسکن:

نیاز دیگر انسان نیاز به یک منزل است که در آن با خانواده خود براحتی و آسایش زندگی کند. در حقوق اسلام تأمین مسکن بر عهده مرد است.

پیامبر اکرم صلی الله  می‌فرمایند: «ان من سعاده الرجل سعه منزل» : از سعادت مسلمان مسکن بزرگ است.

البته در صورتی که این مسکن از مال حلال باشد و بر اثر تضییع حقوق دیگران به دست نیامده باشد. البته وسعت منزل به این معنا نیست که عده‌ای در خانه‌های چند هزار متری زندگی کنند و عده ‌ی در خانه کمتر از 50 متر! ساختن خانه بیش از حد نیاز نیز در اسلام مورد مذمت است. از امام صادق علیه السلام رئیس مذهب جعفری، نقل شده است که: هر بنایی که بیش از کفاف و بسندگی باشد در روز قیامت وبال و عقوبتی برای صاحب آن خواهد شد.»(وسایل‌الشیعه، حرعاملی: ج3)

اسراف در وسایل ارتباطی

دنیای صنعت و ارتباط وسایلی مثل تلفن همراه، اینترنت و ... در اختیار بشر قرار داده است که بشر برای راحتی و آسایش آن را به کار ببرد و نه به خاطر مدل گوشی و یا یک دستگاه رایانه. تلفن زدن، پیامک زدن و ... برای رفع نیازهای بشری است و نه برای اسراف و فخرفروشی، پس انسان قرن 21 نیز باید مراقب اعمال خود باشد و از تمام نعمت‌های الهی به درستی استفاده کند.

ن. زارعی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

غذا: